Текст на русском языке ЗДЕСЬ.
Мама Валі Грынько была поварам і па прафесіі, і па прызванні, заўсёды эксперыментавала на кухні. Але напярэдадні Новага года існавала нязменная традыцыя, якая не падвяргалася эксперыментам — уся сям’я збіралася на кухні, каб разам гатаваць клёцкі. Так з пазамінулага стагоддзя называліся камячкі з мукі ці бульбы, якія гучалі на нямецкі манер. Прычым усё рыхтавалася выключна ўручную. Ніякіх сокавыціскалак, мясарубак ці іншых сучасных прылад не выкарыстоўвалі.
Пры чым гатавалі не проста клёцкі, а абавязкова з «душамі». Такую арыгінальную назву гэта страва атрымала на поўначы Беларусі, у былым старажытным Полацкім княстве, дзе клёцкі з «душамі» дагэтуль найбольш распаўсюджаныя. Менавіта крывічы-палачане надзялялі клёцкі сакральным сэнсам адзінства душы і цела. Іх начынялі мясам, грыбамі, скваркамі, смажанай цыбуляй, хтосьці і хатнім тварагом. Але ў сям’і Грынько напярэдадні Новага года іх начынялі …паперай, ды не простай, а з пажаданнямі, якія ўсе чальцы сям’і пісалі адзін аднаму. А ў саму Навагоднюю ноч садзіліся за стол і пад бой курантаў дружна елі міску клёцак. З’ядалі ўсё, і таму што смачна, і таму што пажаданні пісалі душэўныя.
— Я не ўмею гатаваць, як мама. Нават побач не стаяла, – расказвае Валя Грынько. — Зусім не памятаю рэцэпт клёцак. Памятаю толькі, што з бульбы. І абавязкова з пажаданнямі. Гэты рытуал назаўжды ў маім сэрцы.
У сувязі з тым, што рэцэпт сямейства Грынько не захаваўся і спытаць ужо няма ў каго, прапануем вам прыгатаваць бульбяныя клёцкі па рэцэпце нашага любімага шэф-кухара Алены Мікульчык з яе кнігі “Сакрэты беларускай кухні”. Гэтыя клёцкі рыхтуюцца без начыння, г.зн. без «душы». Калі вы палічыце патрэбным, «душу» ўкладзеце самі і тую, якая вам больш імпануе.
І таксама ўлічвайце той факт, што пасля варкі бульбяных клёцак у вас застанецца густы бульбяны навар, які сучасныя людзі, на жаль, не выкарыстоўваюць. А дарма! Яшчэ 50 гадоў назад гэта лічылася марнатраўствам, і дадаткова ўзбагачаючы навар, напрыклад, скваркамі і зелянінай, рыхтавалі паўнавартасны суп. Сёння, калі вы пойдзеце ў рэстаран, дзе ёсць клёцкі, уважліва вывучайце меню. Суп «Церцюха» або яго аналаг гатуюцца менавіта на такім навары.
Сімвалізм назвы стравы “клёцкі з «душамі»” падкрэсліваецца тым, што яго першапачаткова было прынята есці на восеньскі дзень памяці продкаў, Дзяды, калі лічылася, што душы памерлых продкаў прыходзілі мець зносіны з жывымі нашчадкамі. Гэты сімвалізм «душы» клёцак кранальна апісаў у вершы «Чышчу бульбу» выдатны беларускі паэт Рыгор Барадулін, які нарадзіўся ва Ушачах Віцебскай вобласці, што недалёка ад Полацка.
Рыгор Барадулін. Чышчу бульбу
Памалу чышчу бульбу з той зямлі,
Якую помню босымі нагамі,
Навобмацак рукамі пад снягамі
Зямлю пазнаю,
Бо на ей былі
Усе мае, што сталі каранямі,
Пясчынкамі,
Лясных дарог краямі,
Што з тлумнымі паводкамі сплылі.Там бульбай адбывалі
Святы ўсе:
На клёцкі бульбу дралі на хаўтуры,
З душамі клёцкі дзень віталі хмуры
У кроплях пары,
Нібыта ў расе.I на Дзяды таксама клёцкі елі,
Напаміналі, што не вечна ў целе
Душа святло дрыготкае нясе.Вячэра будзе смачнай, як тады,
Калі цалкі скакалі ў рот са спрытам,
Калі з цяпер забытым апетытам
Нішчымніца чакала лебяды.Я чышчу бульбу,
Пахнуць ацяробкі
Сцяжынкамі, што выбеглі на ўзлобкі.
Як мама,
Клічуць даўнія гады:
«З печы, з полу
Сабірайцеся к столу!..»
Да ведама: У 2017 годзе клёцкі «з душамі» ўнесены ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь.
Ну і зараз доўгачаканы рэцэпт Бульбяных клёцак ад Алены Мікульчык. Гатуйце на здароўе і на добрую памяць аб сваіх прапрадзедах і прапрабабулях!
Чытаць/Скачаць рэцэпт на беларускай і рускай мовах можна ТУТ.
Бульбяныя клёцкі
Інгрэдыенты:
— 5-6 бульбін
— 1 яйка
— не менш за 3 ст.л пшанічнай мукі
— соль – на смак
— крухмал — па жаданні
Спосаб прыгатавання:
- 3 бульбіны адварваем, таўчэм ці прапускаем праз мясарубку.
- Астатнюю здрабняем на дробнай тарцы, сцэджваем сок у асобную ёмістасць, адціскаем.
- Змешваем вараную і здробленую бульбу. Дадаём яйка, соль, муку і бульбяны крухмал, які асеў на дне ёмістасці з бульбяным сокам. Усё старанна змешваем.
- Фарміруем невялікія клёцкі. Калі цеста недастаткова загусцела, дадаём муку або крухмал.
- Апускаем клёцкі ў кіпячую падсоленую ваду па адной. Варым 5-10 хвілін пасля ўсплывання.
- Гатовыя клёцкі дастаем з вады шумоўкай, выкладваем на талерку.
- Падаем да стала гарачымі са смятанай ці іншым соусам.
Смачна есці!
