Творчасць – гэта адна з крыніц радасці. Са старажытных часоў людзі заўважалі, што калі яны нешта робяць, робяць нейкія творчыя прадукты, яны пачынаюць адчуваць сябе лепш, нейкія іх эмацыйныя, а таксама фізічныя праблемы, як, напрыклад, памяншэнне болю, вырашаліся.
Што такое арт-тэрапія?
Існуе некалькі значэнняў. І ў іх можна заблытацца. З пункту гледжання анкапсіхолага Іны Малаш маюць рацыю і тыя, хто лічыць арт-тэрапію накіраваным працэсам лячэння, і тыя, хто атрымаў задавальненне ад творчасці без задання псіхолага. У сваёй практыцы, правёўшы цыклы заняткаў па арт-тэрапіі з анкапацыентамі, вывучыўшы даследаванні і шматлікія напрацоўкі арт-тэрапеўтаў Іна Малаш прапануе такое вызначэнне арт-тэрапіі – гэта псіхатэрапеўтычны метад, які грунтуецца на творчым самавыяўленні асобы і накіраваны на вылячэнне псіхікі, самапазнанне і самаактуалізацыю.
Гэты метад эфектыўна працуе для лячэння дэпрэсій і неўрозаў, страхаў і фобій, а таксама для прыбірання ўнутраных блокаў і заціскаў.
– Мне падабаецца адна формула, якую я знайшла ў адной з кніг па арт-тэрапіі, – удакладняе Іна Малаш, – гэта творчасць + тэрапія = працэс + вынік. Г.зн. у мяне чагосьці не было, а зараз, пасля тварэння, ёсць і яно мне падабаецца.
Узнікненне арт-тэрапіі
“Лячэнне мастацтвам” з’явілася тады ж, калі з’явілася і само мастацтва. Маляваць пачалі яшчэ першабытныя людзі. З дапамогай малюнка яны выяўлялі свае эмоцыі і пачуцці.
Музыка, танец, спевы, маляванне, скульптура, прырода – усё гэта людзі выкарыстоўвалі ў якасці “сродка вылячэння” ад розных хвароб.
Ва ўсіх старажытных абрадах, рытуалах праяўляецца магія мастацтва. І ў пэўным сэнсе, сакральнае мастацтва, якое часта выкарыстоўваецца з лячэбнай мэтай, і з’яўляецца прататыпам арт-тэрапіі.
Аздараўленчы эфект заняткаў творчасцю быў заўважаны піянерам арт-тэрапіі брытанскім мастаком Адрыянам Хілам (1895 г. – 1977 г.) яшчэ ў 30-я гады XX стагоддзя (менавіта тады і нарадзіўся тэрмін “art-therapy” – “тэрапія мастацтвам”).
У 1938 годзе Хіл лячыўся ад туберкулёзу ў санаторыі ім. караля Эдуарда VIII. Знаходзячы свой побыт аднастайным і сумным, Адрыян звярнуўся да малявання і нечакана хутка пайшоў на папраўку! Ён стаў арганізоўваць групы па маляванні сярод астатніх пацыентаў санаторыя і – працэсы адужання паскорыліся! Хіл лічыў, што каштоўнасць арт-тэрапіі заключаецца ў «цалкам захапляльнай розум (а таксама пальцы) … творчай энергіі». Мастак пачаў сваю творчую працу з пацыентамі, якую пасля апісаў у сваёй кнізе “Мастацтва супраць хваробы” (1942 г). Адрыян меркаваў, калі фізічныя сілы пацыента зусім пакідаюць, калі “жывёльнае эга” цалкам задушана, тады на свет выходзіць творчая сіла, “духоўная сутнасць”. Менавіта яна і аказвае спрыяльнае ўздзеянне на чалавека праз мастацкую дзейнасць.
Далей – больш. Праграма, распрацаваная і рэалізаваная ў 40-50-я гады Адрыянам Хілам сумесна з Брытанскім таварыствам Чырвонага Крыжа, уключыла каля 200 бальніц Англіі! У іх размяшчалі рэпрадукцыі сусветна вядомых мастакоў, праводзіліся семінары аб мастацтве, бо Хіл лічыў, што вывучэнне сусветных твораў мастацтва мае гаючую ўласцівасць. Акрамя таго, было арганізавана мноства мастацкіх студый для людзей, якія маюць праблемы са здароўем. І «прырода мастацтва, якое вылечвае» пакрочыла па ўсёй планеце!
Адрыян Хіл стаў стваральнікам Брытанскай Асацыяцыі Арт-тэрапеўтаў і яе першым прэзідэнтам.
Сёння арт-тэрапія запатрабавана і медыкамі, і псіхолагамі, і педагогамі; вывучаюцца механізмы лячэбнага ўздзеяння заняткаў выяўленчай творчасцю.
У чым перавагі арт-тэрапіі?
Па-першае, яна падыходзіць практычна ўсім людзям, незалежна ад іх узросту: маладым, дзецям, сталым людзям, і не патрабуе спецыяльных творчых навыкаў і ўменняў. «Калі я праводжу заняткі па-арт-тэрапіі, – дзеліцца досведам анкапсіхолаг Іна Малаш, – я нават прашу ўсіх удзельнікаў забыцца на свае навыкі, калі яны ёсць, каб адчуць свой эмацыйны стан тут і цяпер».
Па-другое, яна з’яўляецца ў асноўным сродкам невербальнай камунікацыі, што забяспечвае прамы доступ да падсвядомасці. Ёсць людзі, якія настолькі моцна хвалююцца, што не жадаюць ні з кім размаўляць, у тым ліку і з псіхолагам, хоць даказана, што шмат каму становіцца лягчэй, калі яны распавядаюць камусьці пра свае перажыванні. Але калі чалавек не жадае гаварыць, арт-тэрапія становіцца той прыладай, якая дапамагае псіхолагу або псіхатэрапеўту зразумець стан такога чалавека і знайсці спосабы вылячэння.
Па-трэцяе, яна дазваляе выказаць негатыўныя эмоцыі, пражыць іх у сацыяльна прымальнай манеры і без шкоды для атачэння. “У сваёй практыцы я часта чула пытанне пацыентаў “А як пражыць? Я не ведаю» – распавядае Іна Малаш. – Калі чалавек не мае досведу знаходжання ў моцных эмоцыях, а наадварот, прызвычаіўся пазбягаць ці змагацца з імі, тады яму цяжка пражываць такія эмоцыі, як гнеў, трывога, страхі. І тады арт-тэрапія праз працэс творчасці дапамагае ім пражыць гэтыя складаныя пачуцці, не вывальваючыся з іх, не перарываючы.”
Па-чацвёртае, яна збліжае людзей. Як успамінае Іна, аднойчы да яе на групу прыйшла жанчына, у якой балела маці. Але дыягназ ведала толькі дачка. І дачка мучылася ад пытання, казаць ці не казаць матулі пра яе хваробу. Таму і прыйшла на занятак, каб паслухаць іншых анкапацыентаў. Яны тады малявалі. Дачка таксама малявала, потым уважліва глядзела на малюнкі іншых і практычна нічога не казала на працягу ўсяго занятку. І толькі напрыканцы прызналася, што шмат што зразумела і зараз ведае, як пагаварыць з мамай, што ёй сказаць.
На занятках па арт-тэрапіі напрацоўваецца вялікія аб’ёмы матэрыялаў, якія застаюцца і якія можна пажадана захоўваць. Псіхалагічны працэс лячэння можа быць вельмі доўгім і назапашваемы падчас заняткаў матэрыял можа стаць добрай аналітычнай падмогай для чалавека і псіхолага, калі пачнуцца змены ў разуменні сябе і прыняцце таго, што з табой ці іншым адбываецца.
Што ёсць асабліва каштоўнага ў арт-тэрапіі?
Як мяркуе анкапсіхолаг Іна Малаш, вельмі важна, што ў арт-тэрапіі ты можаш свабодна самавыяўляцца, быць сабой, не ацэньваць сябе, быць спантанным. Вось гэтая безацэначнасць, якая праходзіць у цёплай даверлівай атмасферы, выклікае ў людзей станоўчыя эмоцыі і дапамагае ў фарміраванні аптымістычнай жыццёвай пазіцыі.
У цяперашні час існуе каля дзесятка напрамкаў у арт-тэрапіі:
- Грыматэрапія
- Ізатэрапія
- Пясочная тэрапія
- Танцавальная арт-тэрапія
- Лялькатэрапія
- Глінатэрапія і цестапластыка
- Фотатэрапія і г.д.
Прапануем вам азнаёміцца з кароткім апісаннем кожнага кірунку ў матэрыялах, падрыхтаваных Інай Малаш, у тэкставым фармаце на нашым сайце або ў відэа-фармаце на нашым ютуб-канале.
Арт-тэрапія: грыматэрапія
Арт-тэрапія: выяўтэрапія
Арт-тэрапія: пясочная тэрапія
Арт-тэрапія: танцавальная тэрапія
Арт-тэрапія: лялькатэрапія
Арт-тэрапія: глінатэрапія і цестапластыка
Арт-тэрапія: фотатэрапія
Якія напрамкі арт-тэрапіі вядомы вам, паважаныя чытачы? Падзяліцеся сваімі ведамі і/ці досведам. Чакаем вашыя лісты на пошту oncopatient.by@gmail.com або ў сацсетках.
