Текст на русском языке ЗДЕСЬ.
Ці ты памятаеш, калі ў тваім жыцці з’явіўся анкадыягназ?
— У тым годзе мая родная цёця памерла ад раку малочнай залозы. Мая стрыечная сястра і цёця ўтойвалі дыягназ, утойвалі лячэнне. І толькі калі ў цёці здарыўся рэцыдыў і яна ўжо памірала, толькі тады нам, родзічам, сказалі. Для нас гэта было поўнай нечаканасцю, было вельмі шмат моцных перажыванняў. І вось менавіта гэтая гісторыя прымусіла мяне пайсці абследавацца самой, зрабіць мамаграфію. Калі я прыйшла да доктара, яна сказала: «Вы ж рабілі ў мінулым годзе. Вам ня трэба». Я падумала «Не-не, мне вельмі патрэбна». І зрабіла. Для мяне стала поўнай нечаканасцю, калі доктар выйшла і сказала: «Вам лепей схадзіць да анколага. Я думаю, вам патрэбна аперацыя, таму што ёсць атыповыя клеткі». Я не паверыла. Для мяне ў галаве было як: прыйшоў, усё ў парадку — і пайшоў. І ўжо калі я атрымала ў наступны дзень гістахімію, я тады зразумела, што… Я тры разы перачытала, напісана рак, але я падумала, што гэта няпраўда. Я яшчэ не магла ўцяміць, што да чаго, яшчэ не турбавалася.
Вось той перыяд «Не можа быць» у мяне быў вельмі доўга. І ўжо нават пасля аперацыі, калі я гуляла, думала: «Не можа быць, што са мной гэта адбываецца». А потым падумала, як псіхолаг: «А што гэта я ў стадыі адмаўлення?»…
Зараз здаецца, што гэты перыяд быў дастаткова кароткачасовы. Але ў той момант, так як ён быў новы, мне здавалася, ён дастаткова працяглым быў. Потым я, канешне, плакала і часам мне не хацелася нікога бачыць, і агульна неяк вельмі хвалююча было.
Як ты прыйшла да прыймання?
— С прыйманнем увогуле ўсё складана. Калі чытаеш пра прыйманне, — гэта адна гісторыя. А ў жыцці — зусім іншая. Усё, што я чытала, мне не падыходзіла. Для мяне ўсюды ў тым, што я чытала, прыйманне было як пакора. Мне вельмі цяжка было сказаць сабе: «Так, маё жыццё змянілася. Цяпер трэба неяк па-іншаму». Я не магла ўпакорыцца. Але ў маім жыцці здарыліся дзве рэчы, якія дапамаглі.
Прыйманне — гэта ж працэс, а не кнопка, якую ўключыў-выключыў. Першая рэч здарылася, калі я прыехала да Жыровіцкага манастыра. Я ўжо пачала праходзіць хіміятэрапію. Гэта было першае набажэнства, якое я адстаяла ў храме, пасля пачатку гэтага этапа лячэння. Я дрэнна сябе адчувала і думала: «Божа мой, як доўга цягнецца гэты малебен”. Я вельмі прытамілася стаяць. Калі пачалі чытаць малітвы, і ўвесь храм пакленчыў, я засталася стаяць, адна, як свечка, сама сабе гаворачы: «Не-не-не, калені — гэта зусім не для мяне». Але я разумела, што мне вельмі дрэнна. С іншага боку, я вяла свой унутраны дыялог са сваімі адчуваннямі, пакуль усе моляцца, аб тым, што я ж прыехала сюды паспрабаваць паглядзець па-іншаму. А як можна паглядзець, калі ты нават не спрабуеш. Калі ўсе стаяць на каленях, значыцца, гэта нейкі працэс. Калі я не стану, увогуле нічога не даведаюся. Калі я ўкленчыла, то зразумела, наколькі моцна я стамілася. Гэта было такое палягчэнне! І я падумала, что, напэўна, прыйманне — гэта не тое, калі ты стаіш такой незламанай свечкай. Напэўна, калі ты можаш стаць на калені, і раптам выявіць, што палягчэнне там, дзе ты мяркуеш, што яго няма.
Другі момант. Я, працягваючы думаць аб прыйманні, здзівілася гэтаму новаму досведу і пачала па-іншаму на яго глядзець. Я пачала думаць, что не ўсё такое, як здаецца, г.зн. гэта не слабасць, не пакора, гэта нешта іншае. А потым я прачытала артыкул Маршы Лінехан пра радыкальнае прыйманне. І калі прачытала, я адчула, што гэта шмат што тлумачыць. Яна распавядае, что ў нас ёсць 4 рэакцыі на боль.
Першая — гэта вырашыць/прадухіліць праблему. Я зразумела, что гэтую праблему немагчыма вырашыць, таму што яна ўжо здарылася. Немагчыма вось так ўзяць, адкруціць назад і стаць здаровай.
Другая — паставіцца да гэтага інакш. Магчыма, як я стаўлюся — гэта нармальная рэакцыя. Нельга ж сказаць: «Гэта класна, што ў мяне рак!». Г.зн. немагчыма да гэтага так ставіцца.
Трэцяя — дзейнічаць у гэтых абставінах, як у мяне, лепшым для сябе чынам. Ты можаш быць нязгоднай, табе гэта можа не падабацца, але ў тых абставінах, якія здарыліся, ты ўсё роўна дзейнічаеш у сваіх інтарэсах. Марша параўноўвае гэта з галалёдзіцай. Калі мы не прыймаем галалёдзіцу ў разлік, мы ідзем па ёй як па звычайным тратуары, а потым — паслізнуліся і ўпалі. Калі мы разумеем, что галалёдзіца, яна можа нам не падабацца, мы можам быць нязгодныя, але мы ўлічваем гэта і ўсё роўна ідзем да сваіх мэтаў.
І чацвёртая рэакцыя — пакутаваць. Мне не хацелася пакутаваць.
І вось калі я зразумела, што магу з нейкімі рэчамі не згаджацца, але ўсё роўна іх улічваць і дзейнічаць лепшым для мяне чынам, тады вось гэты спосаб прыймання вельмі мне падышоў і я ў першую чаргу стала гаварыць, што гэта для мяне. Я разумею, чаго хачу, і я дзейнічаю. Я разумею, што ёсць рэчы, у якіх я абмежаваная зараз, але гэта ўсё роўна ў маіх інтарэсах. С клопатам аб сабе. У мяне гэта больш адгукаецца, як якасць жыцця. Там ёсць гармонія. Але не заўсёды.
Ці былі асаблівыя складанасці да, падчас і пасля лячэння?
— Самым складаным быў перыяд пасля ўсяго лячэння. У мяне быў пабочны эфект, а дактары пры тым казалі супрацьлеглыя рэчы. Гэта вельмі складана. Тады ты, у разгубленнасці, лапаціш усё, каб з’явілася больш пэўнасці, больш разумення, каб ты мог зрабіць выбар, які лепшы для мяне. Таму камунікаваць з дактарамі было вельмі складана і цяжка. У мяне было шмат гневу, такога адчаю, неразумення… Мне спатрэбілася шмат сілаў, каб выбудаваць сваю пазіцыю, навучыцца размаўляць, разумець, як лепей для мяне.
Я з задаваленнем чытала потым кнігі аб тым, як важна пацыенту знайсці лепшае для сябе рашэнне, не для доктара, не для кагосьці, а для сябе. Яно можа не супадаць з пазіцыяй родных. Але яно лепшае менавіта для мяне. Напэўна, калі я гэта зразумела, мне палягчэла.
Я да гэтай пары менавіта з гэтай пазіцыі размаўляю з медыкамі. Калі яны пытаюць: «Хіба вы доктар, што вы разумееце?», я адказваю: «Цела маё, мне вельмі важна разабрацца, так я адчуваю сябе спакайней».
Я стала лепей разумець дактароў. Яны маюць сваю пазіцыю, але ж яны не толькі спецыялісты, але і таксама людзі. Але стаць такой спакойнай, настойлівай і тлумачальнай вось гэты перыяд мне дапамог, хаця быў вельмі цяжкі.
Ці ўнесла хвароба карэктывы ў тваё асяроддзе?
— Сапраўдныя сябры так і засталіся са мной. Былі такія людзі, што пужаліся настолькі, што рабілі мне балюча. Напрыклад, гаварылі аб тым, што ад раку не вылечваюцца. Гэтыя людзі зніклі з майго жыцця, але іх няшмат, адзін-два чалавекі. Былі людзі, якія зніклі з майго цяперашняга жыцця, але яны дапамагалі мне ў той перыяд. Гэта малазнаёмыя людзі, але яны аказвалі дапамогу і падтрымку. Мы з імі не сябры, а прыяцелі, знаёмыя, з якімі я не маю зносін, але аб іх памятаю, удзячна ім.
Пры відавочных мінусах анкадыягназу ці ёсць якія перавагі?
— Мне знаецца, перавагі і недахопы ёсць ва ўсім, мы іх таксама можам шанаваць. Канечне, людзі кажуць: «Ды навошта мне гэтая хвароба, нават калі ёсць перавагі». Але людзі таксама кажуць: «Я зрабіўся мацнейшы. Я пачаў заўважаць жыццё. Я стаў шанаваць…». Бо любая траўма ці нейкая вельмі моцная падзея нясе нам не толькі боль, але і нейкі досьвед, іншае разуменне, з гэтага пункту погляду можа быць выгада.
Тэарэтычна я ведала, што калі-небудзь памру, але захварэўшы, я зразумела, што гэта можа быць раптоўна і што мяне нікто не спытае, таму маё жыццё складаецца кожны дзень. За гэтыя 11 гадоў я часам забываю пра гэта, але нейкія падзеі, тыпу ковіда, нагадваюць. Г.зн. ты жывеш толькі тут і зараз. Мы можам думаць, планаваць будучыню, але яна можа ўраз памяняцца.І самая галоўная выгада — каб блізкім людзям казаць пра любоў, рабіць нейкія падарункі. Калі раней я магла не адкладваць важную для мяне працу, то зараз не: сыходжу ў адпачынак у запланаваны час, еду да сяброў, якім абяцала прыехаць на дзень нараджэння. Канешне, гэта важная частка майго жыцця — мая праца, але таксама і важная частка майго жыцця — маё жыццё.
У цяперашні час я мару аб адпачынку са сваёй сям’ёй. Са сваімі дзецьмі мы плануем сумесны такі водпуск-падарожжа. Канешне, мы разумеем, что яно можа не здарыцца, але, тым не меньш, мару. Я не думаю, што гэта глабальныя мары. Канешне, ёсць і глабальныя. Пра мір. Але ёсць і простыя: зрабіць нейкія рэчы на дачы, выгадаваць кветкі, пабыць разам з дзецьмі.
P.S. Пасля заканчэння гутаркі яе ўдзельнікі дэгуставалі хатні Крупнік па сямейным рэцэпце Іны Малаш і гістарычную Мачанку ў адаптацыі шэф-кухара, гісторыка кулінарыі Алены Мікульчык.
Дзякуем Веры Лебядзеўскай за пераклад размовы на беларускую мову.
