Текст на русском языке ЗДЕСЬ.
Як ты даведалася дыягназ?
— Я працавала прадаўцом у краме і ў мяне пачалася частая пякотка. У той час у многіх маіх калегаў яна была. І мы стараліся піць мінералачку, каб неяк яе згасіць. Пякотка была ў мяне нядоўга, дзесьці каля паўгады. Мы паміж сабой абмяркоўвалі, што рабіць. Трэба было схадзіць зрабіць зонд (фібрагастрадуадэнаскапія або скарочана ФГДС). А мне заўсёды няма калі. Праца, маленькія дзеці, па бальніцах асабліва не паходзіш, ды і ўвесь час чакаеш, а раптам заўтра пройдзе само.
Аднойчы мяне дырэктар адправіў з дакументамі ў вышэйстаячую арганізацыю, я ішла міма паліклінікі і падумала, што паспрабую трапіць да тэрапеўта, раптам да яго нікога цяпер няма. У той час трэба было ў чэргах за талонамі стаяць, іх не хапала, дамагацца дадатковых… Калі я зайшла ў паліклініку, да тэрапеўта ня было ніводнага чалавека. Лекар мяне прыняла, выслухала і запісала ў чаргу на зонд. У нас у той час тут, у Клічаве, ужо рабілі на месцы. Лекар быў кваліфікаваны.
Я зрабіла зонд, але лекарцы не спадабаліся вынікі, і яна накіравала мяне ў Магілёў на біяпсію. Трэба — значыцца трэба. Запісалася на прыём і паехала. Але нядобрае прадчуванне ў мяне ўжо з’явілася. Чаму маіх калегаў па працы, якім зрабілі такі ж зонд, нікуды не накіравалі, а толькі мяне?
У Магілёве пасля ФГДС лекар адразу мне сказаў, што біяпсія будзе гатовая праз два тыдні, але ён ужо бачыць, што там ня ўсё добра.
Я вярталася дадому ўжо ў нейкім такім затуманеным стане … Усю дарогу пракручвала ў галаве словы лекара. Нібыта што рак не сказаў, але сказаў, што вялікія праблемы ёсць. Калі я патэлефанавала праз два тыдні, мне сказалі: «Прыязджайце на аперацыю. У вас анкалогія».
Ты часта хварэла да анкадыягназу?
— У мяне заўсёды быў здаровы арганізм. Я з дзяцінства да сваіх 32-х гадоў ніколі не хварэла. У мяне нават прастудных захворванняў не было. Памятаю, як у школе заўсёды хтосьці хварэў і не хадзіў у школу. Я зайздросціла, нават прыдумляла, што ў мяне баліць горла. Так старанна рабіла перад мамай выгляд, што мне дрэнна, каб не хадзіць пару-тройку дзён у школу. Адзінае, я толькі нядаўна даведалася, што ў 3 гады ў мяне было запаленне лёгкіх.
Як ты вырашылася на поўнае выдаленне страўніка?
— Калі мяне шпіталізавалі, мой хірург, прафесар Буднік Анатоль Аляксеевіч, як цяпер яго памятаю, такі строгі лекар быў, перад аперацыяй гаварыў са мной і я яго слёзна прасіла, каб хоць кропельку страўніка пакінуць. Я тады наогул не разумела, як можна выдаліць ўвесь страўнік і жыць потым. Прафесар адказаў, што спадзяецца частку пакінуць, але гарантый не дае.
Мае страхі паменшыла бабулька, з якой я ішла ў адзін час на аперацыю, зусім маленькая яна была, мне па плячо. Аперацыйная была вялікая, адначасова некалькім пацыентам рабілі аперацыі. Мы сядзім, чакаем, калі паклічуць, а яна наўзрыд плача, проста заліваецца слязьмі не спыняючыся. Я спрабую яе супакоіць, размаўляю з ёй, яна мне нешта кажа, а я ні слова не разумею. Нават перапытала: «Вы беларуска? Чаму я вас зразумець не магу?». Яна была з Палесся, у іх свой гоман, як я цяпер ужо ведаю. У рэшце рэшт атрымалася трошкі пагаварыць. І я зразумела, што ёй робяць аперацыю ў другі раз. У першы ёй выдалілі частку страўніка, было чыстым ложа пухліны, а цяпер будуць выдаляць усё, таму што працэс пайшоў далей. І вось тады я задумалася, а што ж лепш: каб мне выдалілі ўсё або каб частку пакінулі?
Калі прачнулася пасля аперацыі, лекар паведаміў, што выдалілі ўсё, таму што пухліна была ў такім месцы, што нельга было наогул нічога пакінуць. На маё пытанне «А як я буду далей жыць?» лекар засмяяўся і сказаў: «Нармальна будзеш жыць. І будзеш усё есці. І нават можна будзе і віна выпіць».
Калі я ехала на лячэнне, важыла 70 кг, а пасля 5 сеансаў апраменьвання і аперацыі, дзесьці праз два тыдні я ўстала на шалі і не магу зразумець: на вагах 50 кг. Гляджу ў люстэрка, што ў фас, што ў профіль – дошка, нічога няма. Мне стала страшна.
Потым прааналізавала, як я жыла гэтыя два пасляаперацыйных тыдні і трошкі супакоілася. Я ж практычна ня ела. Усё, што не брала ў рот, не магла праглынуць. Ежа захрасала ў горле, і я яе вымушана была сплёўваць. Таму і стала 50 кг.
Вельмі хвалявалася, як я буду дома жыць. І калі выпісвалася, спытала ў лекара: «А што ж я буду рабіць дома?». Ён мне распавёў пра свайго пацыента, які жыве ўжо 20 гадоў пасля такой жа аперацыі, кожны год прыязджае да яго з рыбай, таму што рыбак, і часам папівае гарэлачку. Я спытала ў лекара, ці правільна я яго зразумела, што я змагу ўсё ёсці? Лекар пацвердзіў: «Усё будзеш есці. Маленькімі порцыямі, не шкоднае для здароўя. Галоўнае — трэба ёсць усё. Калі ты перастанеш нешта есці, то варсінкі кішачніка перастануць ўспрымаць тую ежу, якую ты доўгі час не будзеш есці. Таму прыедзеш дадому і еш ўсё».
Гэта добра, што мяне падкормлівала тая лекарка, што мяне лячыла. Я сталоўскую ежу наогул не магла есці, яе рыхтавалі ўсім аднолькава, ежа была густая, праглынуць было немагчыма. І лекарка часта прыносіла мне, паколькі ў Мінску ў мяне нікога не было з блізкіх, вадзенькае-вадзенькае. Гэта я магла есці. Па крыху-па крыху.
А аднойчы мая лекарка ўбачыла, што я ем марозіва. Яна вельмі моцна здзівілася. Я ёй патлумачыла, што вельмі хацела есці. «І ў вас няма пякоткі? Малочнае з салодкага малачка вам непажадана, таму што падстраўнікавая залоза не ўспрымае. Толькі кісламалочныя прадукты. Але калі вам нармальна, то, вядома, ешце. Наогул, што можаце, то і ешце». І я стала звяртаць увагу на малочныя прадукты. Салодкае малако мне і цяпер нармальна, а ад кісламалочных прадуктаў у мяне пякотка. І дагэтуль кефір не магу піць.
Адзінае, я не магу есці на ноч. Напрыклад, сыр. Я наогул яго толькі раніцай магу без наступстваў для сябе з’есці, на працягу дня ўжо не.
Перад самай выпіскай у мяне ўзялі аналізы, і там быў высокі білірубін. Лекар сказаў, што,
напэўна, будуць рабіць хіміятэрапію. Я запанікавала, таму што хіміі баялася больш за ўсё. Але прафесар, які мяне аперыраваў, адказаў, што ніякай хіміі рабіць не будуць: «Я ўпэўнены, што выдалілі ўсё». Як ён мне патлумачыў, білірубін падскочыў праз тое, што арганізму не хапае тлушчаў. Таму ён наказаў мне па прыездзе дадому пачаць есці патрошку тлустае, і ўсё адновіцца. І ў выніку, ён меў рацыю.
Напэўна, былі праблемы пасля заканчэння лячэння?
— У першы год-два пасля аперацыі, пакуль я не магла ўсё есці, метадам спроб і памылак знаходзіла, што мне падыходзіць, а што не. У кожнага чалавека ёсць агульная асаблівасць -калі выдаляюць страўнікі, выдаляюць і перагародку (сфінктар), ад чаго, асабліва па начах, ідзе закід жоўці. Да гэтага немагчыма прывыкнуць. Прыйшлося паўседзячы спаць. Днём ходзіш, усё нармальна. Але калі паела і захацела прылегчы, як звычайна, на ложак, то гэта немагчыма было — ідзе выкід жоўці і ўвесь час пякотка. Часам я нават спала седзячы за сталом.
І вось гэтая пастаянная пякотка проста вымотвала. А мне вельмі хацелася садавіны. Я купляла сабе шмат усяго і спрабавала кожную. І адзін раз я заўважыла, што калі з’ядаю яблык, у мяне пякотка знікае. Але яблык толькі салодкі, ня кіслы. І я стала на ноч наразаць сабе яблык на долькі і ставіць каля ложка. І як толькі пякотка пачынаецца, я кавалачак яблыка з’ядаю, і яна ў мяне адразу знікае. І вось усе гэтыя 20 гадоў я сплю з яблыкамі.
І ўсе гэтыя 20 гадоў я штогод раблю зонд. Калі я сказала лекару, да якога прыязджаю на працэдуру, што мне салодкі яблык дапамагае справіцца з пякоткай, ён вельмі здзівіўся. Нібыта павінна быць наадварот. Але вось у мяне такая мая асаблівасць. Лекар прапаноўваў мне піць Рэні, Гастал, але мне яны не падышлі. Таксама і днём, калі пераядаю або ягады з’ем без цукру, ці нешта не тое з’ем, калі ўзнікае пякотка, яблык ратуе.
Здараліся праблемы ў рэмісіі?
— З 2014 года ў мяне ў роце сталі з’яўляцца пачырваненні. Усё чырванела і балела: шчокі, язык, дзясны. Але неяк перыядычна ўсё гэта ўзнікала. З’явіцца раптоўна і таксама раптам пройдзе. І я, лечачы ў нефралогіі ныркі — а з імі ў мяне з’явіліся праблемы пасля аперацыі на страўніку — сказала лекарцы, што са мной вось такі непарадак. Лекарка паглядзела і сказала, што ўсё ў парадку, што не трэба надумваць сабе хваробу. Я нават трошкі пакрыўдзілася на яе. Хоць лекарка добрая, яна мяне шмат гадоў вяла ў рэабілітацыі, з усімі пабочнымі эфектамі. Калі ўпаў гемаглабін да 70, прызначыла пераліванне крыві. А тут неяк абгарнула мяне, не прызначыла агляд ЛОР-лекара. Ёй здалося несур’ёзнай мая праблема.
Я стала за сабой назіраць, каб зразумець, ад чаго ў мяне такое хваравітае пачырваненне. Не зразумела. А ў мінулым годзе проста прыпякло вельмі моцна. Боль стала мацней, часцей, павольна аднаўляўся арганізм. Але зноў жа ўсё было непрагназуема: незразумела, калі высыпле, незразумела, калі пачне сціхаць. Калі ўжо стала зусім дрэнна — не магла есці, летам не змагла з’есці ніводнай ягады з агарода, ні з цукрам, ні без цукру, я зразумела, што гэта катастрофа.
З чаго ж пачынаць? Пачала з ЛОРа ў нашай паліклініцы. Ён паглядзеў і сказаў, што гэта ня іхні профіль, трэба ісці да стаматолага. Мясцовы стаматолаг выпісала мне мазь. Калі я яе намазала, то шукала пяты кут, такое моцнае паленне здарылася. Я вярнулася да стаматолага, яна прапанавала паласкаць рамонкам. Месяц намаганняў ні да чаго не прывёў. Паехала да стаматолага ў Магілёў. Там малады лекар сказаў, што трэба здаць на алергію, таму што каронкі з рознага матэрыялу, хутчэй за ўсё ў гэтым прычына. Я здала ў Мінску ў 10-й клініцы ўсе аналізы. Аказалася, ніякай алергіі няма. Давялося шмат усяго прайсці, каб знайсці прычыну: вызначылася, што ў мяне проста не хапае вітаміна В-12. Аказваецца, людзям з выдаленым страўнікам трэба пажыццёва кантраляваць гэты В-12. Але пра гэта мне ніхто з лекараў ні разу не сказаў.
Паўгады я п’ю гэты вітамін В-12. Ужо стала спаць. Сама не веру, што сплю ў ложку, лежачы выпраставана, а не седзячы, галава — на падушцы. У мяне іх дзве. Знікла пякотка. Толькі калі пераем ці нешта не тое з’ем з’яўляецца.
Я не ведаю, ад прыёму вітаміна В-12 ці яшчэ ад чаго такія станоўчыя зрухі. Магчыма, таму што я перастала піць Амез. Калі я праходзіла ў стацыянары рэабілітацыю, мне лекарка-рэабілітолаг ўвесь час выпісвала Амез. 2 разы на дзень я яго піла, знаходзячыся ў стацыянары, і 1 раз у дзень дома. Лекар мне сказала, што яго можна піць праз увесь час, каб нейтралізаваць пякотку. Лекар пераканала мяне, што можна без перапынку піць, таму што, маўляў, Амез — гэта цалкам бяскрыўдны лек. А калі мяне дасталі пачырваненні і боль, я стала ўважліва чытаць пра гэты Амез, то прачытала, што калі гэты лек нейтралізуе кіслату, ён блакуе ўсмоктванне В-12. І я перастала піць Амез. І мне нармальна.
З часам я выпрацавала свой рэжым харчавання. Я ведаю, што мне нельга есці ўвечары наогул, сыр можна есці толькі раніцай. Узімку нельга піць гарбату на ноч, інакш не сплю. Улетку няма такога. Люблю салодкае малако і марозіва, з кісламалочнымі не сябрую, ад іх пякотка, кефір ўсе гэтыя 20 гадоў не п’ю зусім.
Уся сям’я таксама перабудавалася і ўжо прывыкла, што ў нас штодня каша па раніцах, суп на абед і ўсё гарачае толькі запякаецца-тушыцца. Смажу вельмі рэдка. Толькі калі мне вельмі моцна захочацца сала смажанага. Пасля яго ў мяне моцная пякотка. Але я не магу сабе адмовіць раз у месяцы пасмажыць яго і з’есці.
Ты закрылася пасля анкадыягнозу?
— Я ніколі ні ад каго не хавала дыягназ. Бацькі даведаліся вельмі своеасабліва. Мы з сынам ехалі да іх на ровары, я хацела ім сказаць, што хворая. За намі ўвязаўся сабака, чапляўся за ногі сына, і ўкусіў ў выніку. І калі мы прыехалі, я была зусім засмучаная, што і са мной праблемы, і сына ўкусіў сабака. Кажу: «Мама, сына пакусаў сабака, і ў мяне анкалогія». Усе ў разгубленасці, а я плачу-плачу.
Усе неяк у сабе трымалі эмоцыі, ніхто не супакойваў, не шкадаваў, якая я бедненькая ці што такое. І я не хацела, каб мяне шкадавалі. Мне толькі хацелася, каб мяне проста абнялі і сказалі, што ўсё будзе добра. Але я гэтага не дачакалася, на жаль. Я, можна сказаць, сама сябе ратую.
І чым ты сама сябе ратуеш?
— Жаданне гадаваць кветкі ў мяне было з дзяцінства. Да замужжа, яшчэ калі ў мамы жыла, у нас было тры кусты руж. Я за імі так даглядала, так іх песціла! У той час не было яшчэ кветнікаў, насення кветак нідзе нельга было купіць. Тыя ружы з’явіліся ў мамы, таму што брат служыў у Маскве і адтуль неяк прывёз. І я заўсёды марыла, што ў мяне будзе свой сад, будзе шмат усяго прыгожага. А потым пачалі часопісы розныя з’яўляцца. Я памятаю такі тоўсты часопіс «Мой цудоўны сад», там упершыню ўбачыла ёлкі, сажалкі на ўчастку.
Прыгажосць!
Я ўжо была замужам, мы мелі свой дом. Я марыла пра прыгажосць. Але я тады працавала ў банку. А там наогул праца была да ночы, пакуль усе лічбы звядзеш, зробіш справаздачы. Прыходзіла дадому позна. Потым нарадзіліся дзеці. Каб паспяваць клапаціцца пра сям’ю, перайшла працаваць у краму, там было спакайней. Але часу навесці прыгажосць у садзе ўсё роўна не было. І калі вярнулася пасля лячэння, я дала сабе зарок, што цяпер буду займацца кветкамі, бо я гэтага вельмі хачу.
Мы абмеркавалі ўсё з мужам, дамовіліся, што агарод будзе невялікі. І ўжо ў сярэдзіне лета мы з сынам выкапалі сажалку. Так замест грады бульбы ў нас з’явіліся кветкі і сажалка.
Сажалка — гэта быў пачатак, а потым пайшло. І паступова, паступова сад стаў напаўняцца. Але была праблема з насеннем: іх было не купіць. У мяне была калега, яна і цяпер у вёсцы побач жыве, якая за ўсім за гэтым ездзіла ў Мінск. Аднойчы я напрасілася з ёй. У яе ў той час у двары ўжо была такая прыгажосць… Елкі, сажалка … Я паехала з ёй і набыла шмат розных саджанцаў, кветак. Нешта прынялося, нешта не прынялося.
А ў 2007 годзе я напрасілася ў паездку ў Польшчу са сваёй сяброўкай. У яе таксама быў вельмі прыгожы двор. Мы адкрылі візу і разам паехалі ў Польшчу. У нас 20 гадоў таму немагчыма было купіць петуніі! І практычна палова ўсяго, што расце на маім двары, я прывезла адтуль.
Цяпер я стала многія расліны разводзіць сама. Усяму навучылася па інтэрнэце. У мяне ёсць гадавальнічак маленькі, дзе я ўсё разгадоўваю. Першыя туі ў мяне з Польшчы, а ўсе астатнія – гэта ўжо мае саджанцы.
Газонную траву я таксама прывезла з Польшчы. Калі я гэтую траву пасадзіла, і яна маленькая вырасла, у ёй было столькі пустазелля! У два разы больш, чым травы. І мы з дачкой усю гэтую тэрыторыю ўручную палолі. Я ж не ведала, што калі рэгулярна косіш, трава выцясняе пустазелле. Тады яшчэ Інтэрнэту ў мяне не было, каб даведацца, як правільна даглядаць. Дачка была маленькая. Раз мама просіць дапамагчы, не адмаўлялася.
Сад — твая галоўная крыніца сілы?
— Нават можна сказаць — на 100%. Асабліва цяпер, калі ён стаў такім дагледжаным, прыгожым. Я ж калі раніцай падымаюся, то адразу іду ў агарод. Мне здаецца, я прабегла па ім і адразу зарадзілася энэргіяй. У мяне гэта з дзяцінства. Я ўбачу прыгожае — і не магу адарваць вачэй. Гэта дар звыш — люблю ўсё натуральнае і прыгожае.
Пра што ты марыш?
— Усе мае мары, пра якія я думала з дзяцінства, увогуле, спраўдзіліся. Я калісьці марыла мець свой дом — ён у мяне ёсць. Вельмі марыла выйсці замуж за свайго мужа — выйшла. Потым я вельмі марыла, каб у мяне былі дзеці — дзяўчынка і хлопчык — яны ў мяне ёсць. Марыла пра свой сад — ён у мяне таксама ёсць. Зараз елкі навучуся стрыгчы. У мяне задача — усе іх падстрыгчы. Я ўжо наглядзелася ў Інтэрнэце. У мяне гэта атрымаецца.
Цяпер я мару, каб мая мама пажыла як мага даўжэй, і каб усё ў сям’і было добра. Самае галоўнае – каб усе былі здаровыя.
Пажаданні хворым, настаўленне здаровым
— Вось зрабілі вам аперацыю, вы прыязджаеце дадому. Можа так здарыцца, што не будзе падтрымкі дома. Не трэба ўпадаць у паніку, а трэба сесці і падумаць, якія свае асабістыя мары вы хочаце рэалізаваць.
А здаровых хачу натхніць на абследаванні. Ніхто не ведае, што ў нас унутры. Таму трэба абследавацца, раз у год можна зрабіць зонд, УГД і здаць аналізы. І займацца любімай справай.
P.S. Пасля заканчэння гутаркі яе ўдзельнікі дэгуставалі хатнія Класічныя дранікі па сямейным рэцэпце Галіны Мішынай і гістарычны Селядзец пад мядова-гарчычнай запраўкай у адаптацыі шэф-кухара, гісторыка кулінарыі Алены Мікульчык.
Дзякуем Веры Лебядзеўскай за пераклад размовы на беларускую мову.
